Δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος στην κατάθλιψη και στο άγχος

[Ντιανα]

Ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνών δείχνει ότι η κατάθλιψη και το άγχος δεν σχετίζονται μόνο με τη διάθεση ή τη χημεία του εγκεφάλου—αφορούν επίσης και το ανοσοποιητικό σύστημα. Η ανασκόπηση των Hole και συνεργατών (2025) δείχνει πώς η χρόνια φλεγμονή, τα διαταραγμένα ανοσολογικά σήματα, οι ορμόνες του στρες και η διάσπαση του αιματοεγκεφαλικού φραγμού μπορεί να συμβάλλουν σε αυτές τις καταστάσεις.

«Η φλεγμονή μπορεί να επηρεάσει νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη, να αλλάξει τον τρόπο που το σώμα μεταβολίζει την τρυπτοφάνη και να επιδεινώσει τις αντιδράσεις στο στρες, γεγονός που εξηγεί γιατί μερικά συμπτώματα επιμένουν και γιατί οι θεραπείες δεν είναι πάντα αποτελεσματικές. Η ανασκόπηση δείχνει επίσης ότι τα τυπικά αντικαταθλιπτικά—όπως οι ειδικοί αναστολείς επαναπρσόσληψης της σεροτονίνης (Selective serotoninre uptake inhibitors-SSRIs), οι αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης/νορεπινεφρίνης (serotonin/norepinephrine reuptake inhibitors-SNRIs), αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (Monoamine oxidase inhibitors-MAOIs) και τρικυκλικά—μειώνουν τη φλεγμονή εκτός από την επίδρασή τους στη χημεία του εγκεφάλου.


Πέρα από τα φάρμακα, εξετάζονται επιλογές όπως τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, η κανναβιδιόλη και η N-ακετυλοκυστεΐνη. Θεραπείες όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (cognitive behavioral therapy-CBT), η ενσυνειδητότητα (mindfulness) και ακόμα και ο εγκεφαλικός ερεθισμός μπορούν επίσης να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν τον συνδυασμό στρατηγικών που στοχεύουν το ανοσοποιητικό και το νευρικό για την ψυχική φροντίδα και την+ βελτίωση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων, ειδικά σε δύσκολες περιπτώσεις» αναφέρει ο κ. Σπύρος Ευθυμιόπουλος Καθηγητής Νευροβιολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η φλεγμονή και ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος
Η κατάθλιψη και το άγχος δεν βρίσκονται μόνο «στο μυαλό». Αυτή η ανασκόπηση δείχνει ότι και οι δύο καταστάσεις συνδέονται με αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα, ιδιαίτερα με τη φλεγμονή. Κανονικά, η φλεγμονή είναι ένας αμυντικός μηχανισμός. Όταν όμως γίνεται χρόνια και χαμηλού βαθμού—συχνά λόγω στρες ή γήρανσης—μπορεί να καταστρέψει εγκεφαλικά κύτταρα και να μεταβάλει τη διάθεση. Ένας τρόπος με τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι μέσω της διάσπασης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, ενός προστατευτικού φίλτρου που αποδυναμώνεται σε καταστάσεις στρες και επιτρέπει στα φλεγμονώδη σήματα να διεισδύσουν στον εγκέφαλο. Μόλις περάσουν, διαταράσσουν την ισορροπία μεταξύ ανοσοποιητικού και νευροδιαβιβαστών, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο στον οποίο η διάθεση και η φλεγμονή ενισχύουν η μία την άλλη.

Το άγχος και η σύνδεση με το ανοσοποιητικό
Στην περίπτωση της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής, τα δεδομένα είναι μικτά αλλά σημαντικά. Μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή συχνά έχουν πιο ενεργοποιημένα ανοσοκύτταρα και υψηλότερα επίπεδα δεικτών φλεγμονής όπως CRP, TNF-α και IL-17, ενώ παρουσιάζουν λιγότερα προστατευτικά αντιφλεγμονώδη σήματα όπως IL-4. Ενδιαφέρον είναι ότι αυτές οι αλλαγές φαίνεται να είναι πιο έντονες στους ηλικιωμένους, εγείροντας το ερώτημα: αποτελεί η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού αιτία της γενικευμένη αγχώδους διαταραχής ή αναπτύσσεται παράλληλα με τη γήρανση και άλλες παθήσεις; Οι ερευνητές συμφωνούν ότι χρειάζονται περισσότερες μελέτες—ιδιαίτερα σε νεότερα άτομα—για να ξεκαθαριστεί το ζήτημα.


Η κατάθλιψη και η φλεγμονή
Η σύνδεση μεταξύ κατάθλιψης και ανοσοποιητικού είναι πιο σαφής. Το στρες ενεργοποιεί συγκεκριμένες ορμόνες που ωθούν το ανοσοποιητικό να απελευθερώνει φλεγμονώδεις χημικές ουσίες. Αυτή η διαδικασία αλλάζει επίσης τον τρόπο που το σώμα χρησιμοποιεί την τρυπτοφάνη (την πρόδρομη ουσία της σεροτονίνης), μειώνοντας τη σεροτονίνη (τον «νευροδιαβιβαστή της ευεξίας») και παράγοντας τοξικά παραπροϊόντα που υπερδιεγείρουν τους εγκεφαλικούς υποδοχείς. Μελέτες σε ζώα επιβεβαιώνουν ότι το στρες αυξάνει τη φλεγμονή σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη διάθεση, ενώ μελέτες σε ανθρώπους δείχνουν ότι θεραπείες με ανοσοενισχυτικά φάρμακα συχνά προκαλούν συμπτώματα κατάθλιψης. Ακόμα και ιστός εγκεφάλου από άτομα με κατάθλιψη δείχνει σημάδια υπερδραστηριότητας του ανοσοποιητικού. Όλα αυτά δείχνουν ότι η φλεγμονή είναι κεντρικός παράγοντας της κατάθλιψης, όχι απλώς παρενέργεια.

Πώς τα αντικαταθλιπτικά καταπραΰνουν το ανοσοποιητικό
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της ανασκόπησης είναι ότι πολλά αντικαταθλιπτικά δεν αυξάνουν μόνο τους νευροδιαβιβαστές—μειώνουν επίσης τη φλεγμονή:

Οι ειδικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και οι αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης/νορεπινεφρίνης μειώνουν πολλούς φλεγμονώδεις δείκτες και αυξάνουν προστατευτικούς, αλλάζοντας ακόμα και τη χρήση της τρυπτοφάνης προς πιο υγιείς οδούς.
Οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης μειώνουν τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, ενώ βοηθούν και ασθενείς με φλεγμονώδεις νόσους.
Οι αναστολείς της επαναπρόσληψης νορεπινεφρίνης/ντοπαμίνης (όπως η μπουπροπιόνη/bupropion) μειώνουν βλαβερές κυτοκίνες και αυξάνουν τις αντιφλεγμονώδεις, με θετικά αποτελέσματα σε παθήσεις όπως η νόσος Crohn.
Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά μειώνουν τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού μπλοκάροντας συγκεκριμένες οδούς στρες.
Αυτό υποδηλώνει ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των φαρμάκων μπορεί να οφείλεται και στην επίδρασή τους στη φλεγμονή.

Επιλογές χωρίς συνταγή και συμπληρώματα
Πέρα από τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, ορισμένα κοινά συμπληρώματα και φάρμακα δείχνουν επίσης προοπτική:

Τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (όπως η σελεκοξίμπη/celecoxib) μπορεί να βοηθήσουν άτομα με υψηλή φλεγμονή να ανταποκριθούν καλύτερα στη θεραπεία της κατάθλιψης.
Η παλμιτοϋλοεθανολαμίνη (Palmitoylethanolamide-PEA) δρα σε συγκεκριμένες κυτταρικές οδούς μειώνοντας τη φλεγμονή και έχει δείξει οφέλη σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά.
Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα μειώνουν ενεργά τη φλεγμονή και ρυθμίζουν τα ανοσολογικά σήματα.
Η κανναβιδιόλη μειώνει τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, αν και οι μελέτες σε ανθρώπους παραμένουν περιορισμένες.
Η N-ακετυλοκυστεΐνη αποκαθιστά αντιοξειδωτικά, μειώνει το κυτταρικό στρες και μπορεί να βελτιώσει τη διάθεση όταν συνδυάζεται με άλλες θεραπείες.
Αυτές οι επιλογές δεν αντικαθιστούν αλλά μπορούν να ενισχύσουν τις παραδοσιακές θεραπείες.


Θεραπείες που βασίζονται στο νους–σώμα και τον εγκέφαλο
Ενδιαφέρον είναι ότι θεραπείες που θεωρούνται κυρίως ψυχολογικές επηρεάζουν επίσης το ανοσοποιητικό:

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (cognitive behavioral therapy, CBT) μειώνει βλαβερές φλεγμονές και ενισχύει προστατευτικά σήματα.
Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) και η γιόγκα δείχνουν μέτριες μειώσεις της φλεγμονής.
Τεχνικές εγκεφαλικής διέγερσης όπως η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (electroconvulsive therapy) και η διακρανιακή μαγνητική διέγερση (transcranial magnetic stimulation) επίσης ρυθμίζουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις, κάτι που ίσως εξηγεί την επιτυχία τους σε δύσκολες περιπτώσεις.
Αυτό δείχνει ότι η θεραπεία του νου μπορεί να σημαίνει και κατευνασμό του ανοσοποιητικού.

«Η ανασκόπηση καταδεικνύει ξεκάθαρα ότι η κατάθλιψη και το άγχος περιλαμβάνουν πολύ περισσότερα από τη χημεία του εγκεφάλου—συνδέονται και με το ανοσοποιητικό σύστημα. Η χρόνια φλεγμονή, οι αλλαγές του ανοσοποιητικού που σχετίζονται με το στρες και ο τροποποιημένος μεταβολισμός της τρυπτοφάνης συμβάλλουν στη διατήρηση των συμπτωμάτων. Τα τυπικά αντικαταθλιπτικά δεν εξισορροπούν μόνο τους νευροδιαβιβαστές αλλά μειώνουν και τη φλεγμονή, ενώ συμπληρώματα όπως τα ωμέγα-3, η κανναβιδιόλη και η N-ακετυλοκυστεΐνη προσθέτουν επιπλέον θεραπευτικά εργαλεία.


Οι ψυχοθεραπείες και η εγκεφαλική διέγερση δείχνουν ότι ακόμα και μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις μπορούν να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό. Ωστόσο, επειδή τα αποτελέσματα είναι μερικές φορές ασταθή, απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η θεραπεία της ψυχικής υγείας μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική όταν οι γιατροί συνδυάζουν προσεγγίσεις που στοχεύουν τόσο τον εγκέφαλο όσο και το ανοσοποιητικό. Βλέποντας το ανοσοποιητικό ως μέρος του παζλ, πλησιάζουμε σε πιο εξατομικευμένες και αποτελεσματικές θεραπείες για την κατάθλιψη και το άγχος», καταλήγει ο κ. Ευθυμιόπουλος.


Πηγή: iatronet.gr

[κώστας]

Έτσι εξηγείται η αλλαγή της διάθεσης που όλοι παρατηρούν σε εμένα, εκτός από εμένα τον ίδιο!